Ομάδα μαθητ@ν επισκέπτεται
διαδικτυακά –το διάστημα που τα σχολεία ήταν κλειστά- την πλατφόρμα «Face Forward …into my home», περιηγείται στα επιλεγμένα
έργα από τη συλλογή ΕΜΣΤ: http://www.faceforward.gr/epilogi-ergon-apo-ti-sullogi-emst/
και …συνομιλεί με κάποια από αυτά. Η δραστηριότητα έγινε στο πλαίσιο της ανάγνωσης
του βιβλίου «Φτου ξελύπη» της Μ. Κόντου. Η ηρωίδα είναι ένα νεαρό κορίτσι που
αναγκάστηκε να αφήσει την πατρίδα του... Στόχος, να γνωρίσουν και να συνομιλήσουν
με έργα της σύγχρονης τέχνης και να αναλογιστούν πώς μπορεί να επικοινωνούν οι
τέχνες με τα βιώματα των ανθρώπων (λογοτεχνία, έργα σύγχρονης τέχνης, αφηγήσεις
ζωής). Και όπως χαρακτηριστικά γράφει η μαθήτρια Νεφέλη «Οι σκέψεις και τα συναισθήματα που μου
δημιουργούνται όταν βλέπω το έργο της Κιμσούτζα, είναι ότι κάποιος
άνθρωπος θα μπορούσε να είναι σε αυτή τη θέση και να κρατάει στα χέρια του
αυτούς τους μπόγους. Να είναι δηλαδή μετανάστης, να έχει μαζέψει εκεί μέσα τα
απαραίτητα και να έχει αναγκαστεί να πάει σε μία άλλη χώρα. Έναν τέτοιο
μπόγο μπορεί να κρατούσε και η πρωταγωνίστρια του βιβλίου "Φτου ξελύπη"…»
α) Ποιο έργο σας εντυπωσίασε και γιατί; Ποια
σκέψη σας ήρθε στο μυαλό μόλις το είδατε;
β) Ποιες σκέψεις-συναισθήματα σας
δημιουργούνται με το έργο της Κιμσούτζα «Μποτάρι»; Τι μπορεί να περιέχουν αυτοί
οι έξι μπόγοι; Σε ποιον/α μπορεί να ανήκουν; Πού θέλει να πάει; Αν αυτοί οι
μπόγοι ήταν δικοί σας και έπρεπε να φύγετε από τον τόπο σας
τι θα βάζατε σε καθέναν από αυτούς;
Το έργο που μ’ εντυπωσίασε περισσότερο ήταν το
έργο του εικαστικού ζωγράφου Αλέξανδρου Γεωργίου, Αθήνα Παρθενώνας 2007-2008
από τη Σειρά Χωρίς δικό μου όχημα ΙΙΙ, γιατί απεικονίζεται ο αρχαίος ναός του
Παρθενώνα με λαμπερό κίτρινο χρώμα στη μέση του ασπρόμαυρου. Η αντίθεση του
χρυσοκίτρινου χρώματος πάνω στο ασπρόμαυρο μου έκανε εντύπωση γιατί ο
καλλιτέχνης ίσως θέλει να εκφράσει κάποια αντίθεση, όπως το φως στο σκοτάδι.
Εδώ παρατηρούμε τον αρχαίο ναό στη μέση ενός «άσχημου» τοπίου, του τοπίου της
Αθήνας, μιας μεγαλούπολης με καυσαέρια, θόρυβο και αδιαφορία των κατοίκων για
το περιβάλλον της. Ας προβληματιστούμε όλοι βλέποντας το έργο του Αλέξανδρου
Γεωργίου για την τύχη του μνημείου στον σύγχρονο κόσμο.
Παρατηρώντας
το έργο της Κιμσούτζα «Μποτάρι» μου
δημιουργούνται έντονα συναισθήματα και προβληματισμοί, σχετικά με την προσφυγιά
και την αναγκαστική φυγή ανθρώπων από την πατρίδα τους, σε άλλες πατρίδες
αναζητώντας προστασία. Σκέφτομαι πως το ταξίδι για μια νέα ζωή
μακριά από την πατρίδα τους, συνήθως είναι ένα μεγάλο ταξίδι, που κρύβει
πολλούς κινδύνους από ανθρώπους που εκμεταλλεύονται τους δυστυχισμένους
πρόσφυγες ή από στοιχεία της φύσης (θάλασσα, κακοκαιρία). Προβληματίζομαι και
αισθάνομαι λύπη για τις συνθήκες που ζουν οι άνθρωποι αυτοί, τα προβλήματα που
τους αναγκάζουν να μεταναστεύσουν (πόλεμος, πείνα, φτώχεια, τρομοκρατία).
Αναρωτιέμαι για τη ζωή τους τι θα συναντήσουν από εδώ και έπειτα, πού θα
εγκατασταθούν, πού θα δουλέψουν, ποιος θα τους βοηθήσει; Θυμώνω και
οργίζομαι για την αδικία και την κυριαρχία των ισχυρών εναντίον των φτωχών και
αδυνάτων. Αισθάνομαι αισιοδοξία γιατί υπάρχει η δυνατότητα της μετανάστευσης
για ένα καλύτερο μέλλον και προστατεύεται η ανθρώπινη ζωή.
Οι
άνθρωποι αναγκάζονται να κουβαλούν τη ζωή τους σε μπόγους βάζοντας τα
απαραίτητα είδη για τη νέα επιβίωση.. Σ’ αυτούς τους μπόγους μαζεύουν τα απαραίτητα,
λίγα ρούχα, κάποιο οικογενειακό κειμήλιο, χρήματα και χαρτιά μετακίνησης και
ξεκινούν για άγνωστους δρόμους. Πολλοί αναγκάζονται να αποχωριστούν τις
οικογένειές τους ή να ταξιδέψουν όλοι μαζί για ένα καλύτερο μέλλον. Η Ευρώπη
φαντάζει στα μάτια τους «ο ιδανικός τόπος εγκατάστασης». Κύματα προσφύγων και
μεταναστών φτάνουν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, αντιμετωπίζοντας και πάλι
προβλήματα επιβίωσης. Προσπαθούν να μετακινηθούν προς άλλες Ευρωπαϊκές χώρες,
χωρίς επιτυχία λόγω κλειστών συνόρων.
Η
σκέψη μήπως κάποια μέρα βρεθώ στη θέση τους μου δημιουργεί αβεβαιότητα για το
μέλλον και μπαίνοντας νοερά στη θέση τους αναρωτιέμαι, πώς θα μπορούσα να τα
καταφέρω. Γρήγορα διώχνω αυτές τις σκέψεις από το μυαλό μου κρατώντας μέσα μου
τα συναισθήματα που ένιωσα, κοιτάζοντας και μόνο, τους έξι μπόγους της
Κιμσούτζα. Σκέφτομαι πως αν ήταν δικοί μου αυτοί οι μπόγοι, θα μπορούσα να έγραφα
σε κάθε μπόγο και ένα γράμμα για να τον αναγνωρίζω. Ο πρώτος θα ήταν ο
μπόγος του Ε (Έψιλον). Μέσα σε αυτόν θα έβαζα τα απαραίτητα αντικείμενα για το
ταξίδι και την καινούρια ζωή. Έγγραφα ταξιδιωτικά, ελαφριά ρούχα, κάποια είδη
πρώτης ανάγκης, χρήματα ευρώ και κάτι εδώδιμο. Στον δεύτερο μπόγο θα έδινα
το γράμμα Λ (Λάμδα) και θα έβαζα μέσα λογοτεχνικά βιβλία, ένα λεξικό ξένων
γλωσσών αλλά και τα αγαπημένα λούτρινα κουκλάκια μου. Στον τρίτο μπόγο θα
έγραφα Π (Πι) και θα έβαζα μέσα παπούτσια, παντόφλες αλλά και μία παλέτα με
χρώματα. Στον τέταρτο με το γράμμα Ι (Γιώτα) θα έβαζα ιατρικά είδη,
απαραίτητο για το μεγάλο ταξίδι μου. Στον πέμπτο θα έδινα το γράμμα
Δ (Δέλτα) και θα έβαζα μέσα δώρα για τους ανθρώπους που θα συναντούσα στο καινούριο
μέρος που θα πήγαινα. Και στον τελευταίο μπόγο θα έγραφα Α και θα έβαζα
πράγματα που φέρνουν στο μυαλό μου αναμνήσεις και αγαπημένα αντικείμενα που δεν
μπορώ να αποχωριστώ.
Αφού
ετοίμασα τους έξι μπόγους στάθηκα συγκινημένη και τους παρατηρούσα. Είδα πως τα
έξι γράμματα που είχα γράψει σχημάτιζαν τη λέξη ΕΛΠΙΔΑ. Ένα δάκρυ
λύπης για τον τόπο που άφηνα αλλά και ελπίδας για το μέλλον ήρθε στο μάγουλό
μου. Ναι, η ελπίδα για μια καινούρια αρχή ποτέ δε χάνεται.
Μαρίλια Κ.
α) Το έργο που με εντυπωσίασε περισσότερο είναι
τα "Ιστία" της ζωγράφου Μπίας Ντάβου. Η πρώτη σκέψη που
μου ήρθε στο μυαλό μόλις το είδα είναι η θάλασσα, τα καράβια και τα ταξίδια,
ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο που είμαστε περιορισμένοι στα σπίτια μας. Πιστεύω
πως η καλλιτέχνις εμπνεύστηκε από τον νόστο του Οδυσσέα στην Ιθάκη ή την
επιστροφή του Θησέα στην Αθήνα με ένα πλοίο με μαύρα πανιά.
β) Στο έργο της Κιμούτζα "Μποτάρι" μπορούμε να δούμε έξι μπόγους
οι οποίοι ίσως ανήκουν σε κάποιον πρόσφυγα που αναγκάζεται να εγκαταλείψει την
πατρίδα του λόγω πολέμου ή φτώχειας προς αναζήτηση μιας νέας πατρίδας. Πολλές
φορές έχω δει ανθρώπους με ανάλογους μπόγους στο κέντρο της Αθήνας ή στην
τηλεόραση. Φαντάζομαι ότι οι μπόγοι αυτοί περιέχουν ρούχα, χρήματα,
κάποια κειμήλια και αντικείμενα συναισθηματικής αξίας, ενθύμια, επίσημα
έγγραφα του κράτους τους (διαβατήριο, ταυτότητα κ.α.) και ίσως τροφή και νερό
για τις πρώτες ώρες. Εικόνες προσφύγων που σχεδόν καθημερινά συρρέουν στην
Ελλάδα μου προκαλούν μεγάλη θλίψη για την πορεία της ανθρωπότητας.
Σκέφτομαι ότι ο καθένας μας θα
μπορούσε να βρεθεί σε αυτή τη θέση και να βιώσει τον ξεριζωμό. Προσωπικά θα
ένιωθα μεγάλη ανασφάλεια και φόβο. Αν όμως αναγκαζόμουν να φύγω από την
πατρίδα, μέσα στους μπόγους θα έβαζα σίγουρα ρούχα, χρήματα, το
διαβατήριό μου, ένα mp3 με αγαπημένα τραγούδια για να ακούω μουσική
τις δύσκολες μέρες , το αγαπημένο μου λογοτεχνικό βιβλίο, έναν
φακό, μια πυξίδα και έναν παγκόσμιο χάρτη για προσανατολισμό και
οπωσδήποτε το φυλαχτό μου για να παίρνω δύναμη, θάρρος και ελπίδα. Εύχομαι να
επικρατήσει σύντομα η ειρήνη μεταξύ των χωρών που βρίσκονται σε πόλεμο και
κανείς να μην αναγκαστεί να βρεθεί ξανά σε αυτή τη δυσμενή θέση.
Βασίλης Κ.
α) Το έργο που με εντυπωσίασε είναι
<<ΤΟ ΚΟΥΤΣΟ>> του Βλάση Κανιάρη . Συγκεκριμένα στο έργο αυτό
απεικονίζονται έξι ακέφαλες ανθρώπινες φιγούρες, εννιά βαλίτσες, ένα κλουβί και
βάση από πισσόχαρτο με σχέδιο κουτσού ζωγραφισμένο με κιμωλία. Η πρώτη σκέψη που
μου ήρθε στο μυαλό μόλις το είδα είναι πως αυτές οι ακέφαλες ανθρώπινες
φιγούρες πιθανόν να είναι μετανάστες που φεύγουν από τη χώρα τους και αναζητούν
νέα εγκατάσταση. Επιπλέον, το κουτσό που βρίσκεται στη μέση αντί για αριθμούς
έχει γραμμένες διάφορες λέξεις που ίσως δίνουν οδηγίες για να βοηθήσουν τους
μετανάστες στην ευκολότερη και γρηγορότερη εγκατάστασή τους.
β) Οι έξι μπόγοι που παρατηρούμε στο έργο
της Κιμσούτζα <<Μποτάρι>> πιθανόν να ανήκουν σε κάποιον
πρόσφυγα που αναγκάζεται να φύγει από την πατρίδα του όχι επειδή είναι η
επιλογή του αυτή αλλά επειδή οι συνθήκες που επικρατούν στην χώρα
του δεν είναι ιδανικές για να ζήσει και αυτό κυρίως λόγω πολέμου. Για αυτό
φεύγει και αναζητά εδάφη που θα του εξασφαλίσουν ασφάλεια, φροντίδα και μια
καλύτερη ποιότητα ζωής. Σε αυτές τις περιπτώσεις κάθε πρόσφυγας σε αυτή την
δύσκολη στιγμή ξεριζωμού από την πατρίδα του
παίρνει κάποια πράγματα που είτε τα θεωρεί αναγκαία ή θεωρεί πως με αυτά θα
παίρνει δύναμη να συνεχίζει κάθε μέρα τον αγώνα για ένα καλύτερο αύριο και θα
του δίνουν ελπίδα πως κάποια μέρα θα επιστρέψει στο τόπο του. Φέρνοντας στο μυαλό μου αυτήν την εικόνα των προσφύγων που
εγκαταλείπουν την χώρα τους τα συναισθήματα που μου δημιουργούνται είναι θλίψη
που αναγκάζονται να αφήσουν πίσω τους ότι με μόχθο έχτισαν , αλλά
παράλληλα μου προκαλείται και θυμός που δεν μπορώ να κάνω κάτι προκειμένου να
επιστρέψουν στην χώρα τους και να ζήσουν ευτυχισμένοι όπως παλιά. Σε αυτούς
τους μπόγους κάθε πρόσφυγας βάζει τα απαραίτητα για να ανταπεξέλθει τις πρώτες
μέρες αλλά παράλληλα έχουν και μεγάλη συναισθηματική αξία για αυτούς διότι
αυτοί οι έξι μπόγοι έχουν τα μοναδικά υπάρχοντά τους. Έτσι λοιπόν φαντάζομαι
πως μέσα σε αυτούς θα υπάρχουν ρούχα , κουβέρτες, τρόφιμα , κάποια πράγματα με
τα οποία ήταν συναισθηματικά δεμένα και δεν θα μπορούσαν να τα αποχωριστούν
και κάποια σημαντικά έγγραφα.
Επειδή όμως ζούμε σε μια εποχή
που δεν ξέρουμε τι μας ξημερώνει αύριο άμα αναγκαζόμουν να φύγω από τον τόπο
μου και να εγκατασταθώ σε μια άγνωστη πόλη, σε αυτούς τους έξι μπόγους θα έβαζα
τα εξής: Αρχικά, στον πρώτο μπόγο θα έβαζα κάποια ρούχα και κουβέρτες.
Στον δεύτερο θα έβαζα τρόφιμα , ενώ στον τρίτο χρήματα. Στον τέταρτο
κάποια άλμπουμ με φωτογραφίες που θα απεικόνιζαν συγγενικά μου πρόσωπα ώστε να
τους έχω πάντα δίπλα μου και στον πέμπτο κάποια αντικείμενα που είναι πολύ
σημαντικά για μένα και όταν θα γυρίσω πίσω υπάρχει περίπτωση να μην υπάρχουν.
Τέλος, στον τελευταίο θα έβαζα μερικά απαραίτητα έγγραφα για την εγκατάστασή
μου και την ταυτότητά μου. Ωστόσο, ελπίζω να μην αναγκαστεί ποτέ ξανά κανένας
να εγκαταλείψει την πατρίδα του με τέτοιο τρόπο και σύντομα να επικρατήσει και
πάλι ειρήνη στα μάτια όλου του κόσμου.
Ελένη Κ.
α) Το
έργο που έκανε εντύπωση είναι η Σκάλα ΙΙ, 2004 ΝΤΟ-ΧΟ ΣΟΥ. Μου μοιάζει σαν μια
ανάποδη σκάλα που θέλει να μας πει ίσως ότι στη ζωή μας μπορεί να έρθουν τα
πάνω κάτω και το αντίθετο.
β) Οι
σκέψεις που έρχονται στο μυαλό μου είναι ότι αυτοί οι μπόγοι ανήκουν σε
κάποιους πρόσφυγες ,μετανάστες που αναγκάστηκαν να αφήσουν τον τόπο τους ,την
πατρίδα τους ψάχνοντας μια νέα ελπίδα στη ζωή και στην επιβίωση. Μπορεί να
περιέχουν αγαπημένα τους αντικείμενα, ρούχα, τρόφιμα ίσως ακόμα και μικρά
ενθύμια που να τους θυμίζει την πατρίδα τους. Αν εγώ ήμουν στη θέση τους θα
έβαζα τα αγαπημένα μου αντικείμενα όπως φωτογραφίες των αγαπημένων μου
προσώπων, λίγα ρούχα και τρόφιμα καθώς και την αγαπημένη μου
μικροκατασκευή από τα Lego μου.
Βασίλης Κα.
α) Το έργο που με
εντυπωσίασε πιο πολύ από όλα ήταν αυτό του Αλέξανδρου Γεωργίου που απεικονίζει
τον Παρθενώνα. Στο έργο αυτό ο Παρθενώνας φαίνεται λαμπερός και επιβλητικός
μέσα στα χαλάσματα. Γύρω του όλα μοιάζουν να καταστρέφονται εκείνος όμως μένει
ακλόνητος. Ακριβώς όπως και στις μέρες μας, όπου η Ελλάδα προσπαθεί να μείνει
ακλόνητη και να διδάξει πολιτισμό, για ακόμα μια φορά στην ιστορία!
β) Οι
σκέψεις και τα συναισθήματα που μου δημιουργούνται όταν βλέπω το έργο της
Κιμσούτζα, είναι ότι κάποιος άνθρωπος θα μπορούσε να είναι σε αυτή τη
θέση και να κρατάει στα χέρια του αυτούς τους μπόγους. Να είναι δηλαδή
μετανάστης, να έχει μαζέψει εκεί μέσα τα απαραίτητα και να έχει αναγκαστεί να
πάει σε μία άλλη χώρα. Έναν τέτοιο μπόγο μπορεί να κρατούσε και η
πρωταγωνίστρια του βιβλίου "Φτου ξελύπη" στη μετανάστευσή της
προς την Ελλάδα.
Αναρωτιέμαι πόσο δύσκολο είναι , να μαζεύεις άρον άρον τα
πράγματά σου. Να πρέπει μεμιάς να διαλέξεις τι θα πάρεις μαζί σου , για να σε
συνοδεύσει στο άγνωστο.
Τι
χρειάζεσαι , τι δεν χρειάζεσαι , αλλά το θέλεις , γιατί είσαι συναισθηματικά
δεμένος. Να πρέπει να χωρέσεις μέσα σ΄ένα μπόγο μια ζωή!!!
Δεν είμαι σίγουρη για το τι ακριβώς θα έπαιρνα μαζί μου εάν θα
έπρεπε να φύγω από τη χώρα μου .Πιθανόν κάποια ρούχα , τρόφιμα ,
φωτογραφίες.... είμαι όμως σίγουρη ότι και εγώ , όπως και η Νουρ , θα έπαιρνα
μαζί μου τον Ράστυ μου , τον σκύλο μου!!!!
Νεφέλη
Ζ.
α) Το έργο που με
εντυπωσίασε είναι το ΝΤΟ-ΧΟ ΣΟΥ. Με εντυπωσίασε γιατί είναι μια σκάλα
στερεωμένη από το ταβάνι και φτιαγμένη από διαφανές νάιλον. Όταν το είδα
σκέφτηκα ότι είναι ένα δωμάτιο των ονείρων και της χαλάρωσης.
Οι σκέψεις που μου έρχονται στο μυαλό βλέποντας αυτή την
εικόνα είναι πως αυτές οι μπάλες ανήκουν σε κάποιο πρόσφυγα ή σε κάποιο παιδί
που έχει χάσει τους γονείς του και μέσα σε αυτές έχει βάλει κάποια σημαντικά
πράγματα. Αυτές οι μπαλίτσες θα περιέχουν κάτι σημαντικό ή συμβολικό για αυτά
τα παιδιά. Αν όμως ήμουν στη θέση των παιδιών αυτών θα έβαζα τα εξής πράγματα. Το
πρώτο και πιστεύω το σημαντικότερο για εμένα είναι να βάλω μια φωτογραφία της
οικογενείας μου, για να θυμάμαι τον πατέρα μου, τη μητέρα μου και τα αδέρφια
μου. Το δεύτερο πράγμα που θα έβαζα μέσα σε μια διαφορετική μπάλα είναι ένα
σταυρουδάκι της μαμάς μου που μου το χάρισε για να τους θυμάμαι και να έχω κάτι
από αυτούς. Στην Τρίτη μπαλίτσα θα έβαζα ένα σημαντικό εργαλείο του μπαμπά μου το
οποίο είναι το αγαπημένο του και θα μου το έδινε να το προσέχω αλλά και να το
χρησιμοποιώ. Στην τέταρτη μπαλίτσα θα έβαζα ένα DVD που θα είχα
μαγνητοσκοπήσει διάφορες στιγμές από τις διακοπές με την οικογένεια μου. Στην
πέμπτη μπαλίτσα θα έβαζα ένα τετράδιο μαγειρικής της μαμάς μου, ώστε να μπορώ
και εγώ να φτιάχνω τα φαγητά που έφτιαχνε και εκείνη για να μου θυμίζουν τις γεύσεις
αυτές. Στην έκτη και τελευταία μπαλίτσα θα έβαζα κάποια χειροποίητα κεντήματα
που είχε φτιάξει η μαμά μου για να στολίσω το σπίτι μου.
Μάνος Κ.
α) Το έργο που εντυπωσίασε ήταν «Η σχεδία» του Μπιλ Βιολα. Σε
αυτό το έργο παρατηρούμε έναν άνθρωπο πεσμένο στην υγρή άσφαλτο και πολλούς
ανθρώπους οι οποίοι φεύγουν μακριά του. Πολύ σημαντικό είναι επίσης το γεγονός
ότι ο πεσμένος άνθρωπος φαίνεται πάρα πολύ στενοχωρημένος. Πιστεύω πως ο
άνθρωπος που έχει πέσει στην άσφαλτο είναι ένας άστεγος. Οι κινήσεις των γύρω
ανθρώπων, δηλαδή ότι τον αποφεύγουν και δεν του δίνουν σημασία θέλει να δείξει
ότι οι άνθρωποι δεν θα δείξουν κατανόηση και βοήθεια προς τον πονεμένο
συνάνθρωπο. Επίσης, η βροχή η οποία έρχεται από τα πλάγια δείχνει πόσες
δυσκολίες έχει περάσει αυτός ο άνθρωπος και πως οι γύρω του άνθρωποι δεν
μπορούν ούτε να τις φανταστούν ούτε να τις αντέξουν αυτός είναι άλλος ένας
λόγος που φεύγουν μακριά.
Άννα Κ.
α) Από τα έργα τέχνης που
αναρτήσατε, περισσότερη εντύπωση μου έκανε το έργο του Αλέξανδρου Γεωργίου που απεικονίζει τον
αρχαίο ναό του Παρθενώνα. Το συγκεκριμένο έργο τέχνης μου κίνησε το ενδιαφέρον
περισσότερο από τα άλλα, καθώς εμένα μου
αρέσουν τα έργα τέχνης τα οποία έχουν πηγή έμπνευσης ένα αντικείμενο ή μία
κατάσταση του πραγματικού κόσμου. Ο χρωματισμός που έχει επιλέξει ο καλλιτέχνης
στο έργο αυτό φαίνεται να αναπαριστά πιστά τον τρόπο με τον οποίο συνδυάζεται
στον κόσμο το καλό με το κακό, το άσχημο με το ωραίο. Ο Παρθενώνας, ένα από τα
7 θαύματα του αρχαίου κόσμου, αναπαριστά την ομορφιά και είναι έγχρωμος.
Αντίθετα, τα αποτσίγαρα, τα οποία δηλώνουν την ασχήμια, έχουν γκρι χρώμα,
δηλώνοντας ,έτσι, μία θλίψη.
Γιώργος Θ.
